É a única arquitectura de Celanova que sobrevive dos tempos do fundador (San Rosendo), quen a mandou construir na honra de seu irmán Froila, consagrándose no 942. Trátase dun oratorio de 8, 5 m de largo por 6 m de alto. É resaltable a súa similitude con Santiago de Peñalba (León). Non hai unanimidade entre os estudiosos en canto á función exacta de San Miguel de Celanova, aínda que existe certo consenso en considerala como un oratorio con función memorial. Tradicionalmente (e dun xeito un tanto desaxustado) calificouse á arquitectura do século X do norte peninsular como “mozárabe” ou “arte de repoboación”. Actualmente, prefírense categorizacións estilísticas máis abertas, tales coma a proposta por Manuel Núñez: “arte da complexa realidade do século X”. En todo caso, esta obra sobresae polas súas estudiadísimas proporcións, pola influencia árabe (o arco con alfiz que dá paso ao ábisde recorda ao “mihrab” da mesquita de Córdoba) e por tódolos enigmas que xiran en torno a ela.